De toekomst van daken is groen

Daken vormen circa 20-25% van het totale oppervlak van steden. Wat vooral op satellietfoto's te zien is, is dat we nog niet het maximale uit onze daken halen: ze blijven vaak leeg. Tegelijkertijd zet de stedelijke groei door en worden steden steeds warmer en lawaaiiger. Daardoor wordt er meer verwacht van daken, naast hun primaire functie van bescherming tegen de elementen. Ze zijn meer dan slechts een 'afdekking' en ze moeten bijdragen aan het energierendement, de duurzaamheid en een algehele terugdringing van de milieu-impact van het gebouw. Een groendak is een van de beste oplossingen, die beantwoordt aan al die behoeften.

Eenvoudig gezegd is een groendak een dak waar planten op groeien. Het wordt ook wel een “vegetatiedak” genoemd en bestaat uit een dakafdichtingssysteem met een laag levende planten aangebracht op het waterdichtingsmembraan. De esthetische voordelen van een dergelijke oplossing zijn helder, maar het biedt nog veel meer. Het aanbrengen van een groendak is een goede manier om het dak te ‘activeren’. Hierdoor kunt u op energie besparen (en energiekosten), het stedelijke hitte-eilandeffect verminderen, regenwater beheren, geluidsoverlast beperken, de biodiversiteit stimuleren, voorzien in een goede omgeving voor sociale interacties en persoonlijk welzijn en tegelijkertijd een duurzaam ontwerp bieden… en de lijst gaat verder.

Al tientallen jaren verschijnen er hier en daar in het stedelijk landschap overal ter wereld groendaken, maar de afgelopen tijd is de populariteit toegenomen. De eerste moderne groendaksystemen werden begin jaren ’70 in Duitsland op grote schaal ontwikkeld en in de handel gebracht. Inmiddels is het belang ervan bij het streven naar vermindering van de impact van klimaatverandering in een stedelijke omgeving onmiskenbaar geworden, waardoor de populariteit pas werkelijk een hoge vlucht heeft genomen.

In Europa stimuleren veel gemeentes de toepassing van groendaken door middel van regelgeving en subsidies. In sommige regio’s zijn ze zelfs verplicht aan het worden. In Frankrijk bepaalt een nieuwe wet uit 2019 dat bij platte daken van nieuwe bedrijfs- en industriegebouwen, magazijnen, niet-openbare hangars die commercieel worden geëxploiteerd en nieuwe, openbaar toegankelijke parkeerruimtes groter dan 1000 m² ten minste 30% van het dakoppervlak moet zijn bedekt met zonnepanelen of beplanting.

Er zijn twee hoofdtypen groendaken: extensief en intensief. Extensieve groendaken maken gebruik van lage begroeiing zoals sedum, dat zeer licht is en slechts een ondiepe kweekbodem nodig heeft (zo'n 5 à 10 cm), ’s winters ‘slaapt’, goed bestand is tegen droogte en niet hoeft te worden bewaterd of gesnoeid. Kortom: het heeft bijzonder weinig onderhoud nodig. Extensieve groendaken zijn gewoonlijk niet toegankelijk en worden vooral gebruikt op platte daken. 

Intensieve groendaken, ook wel ”daktuinen” genoemd, zijn complexer en hebben meer onderhoud nodig. Ze hebben een diepere kweekbodem nodig om plaats te kunnen bieden aan een grotere diversiteit aan begroeiing, inclusief bomen en heesters, die mogelijk een irrigatiesysteem, bemesting, snoeien enz. nodig hebben. Intensieve groendaken zijn gewoonlijk toegankelijk.

Zowel extensieve als intensieve groendaken bieden allerlei voordelen voor het milieu, gebouweigenaren en plaatselijke gemeenschappen. Ze verbeteren de luchtkwaliteit doordat ze meer zuurstof produceren en koolstofdioxide en andere luchtverontreinigingen opnemen, wat zich vertaalt in een algemeen positief effect op de volksgezondheid en het welzijn. Ook dragen ze bij aan de biodiversiteit doordat ze een natuurlijke habitat vormen voor planten, vogels en nuttige insecten zoals bestuivers (hommels, bijen, vlinders enz.).

Groendaken hebben ook een belangrijk isolerend effect, waardoor er minder energie nodig is om het gebouw te verwarmen of te koelen. In de zomer reguleren ze de warmte, waardoor het interieur van het gebouw koeler blijft. Bij koud weer zorgen ze ervoor dat het gebouw minder warmte verliest. Naast dit warmte-isolerende effect absorberen groendaksystemen ook geluid en dragen ze bij aan de algehele vermindering van de geluidsoverlast veroorzaakt door de stedelijke omgeving.

Een groendakinstallatie helpt bij het terugdringen van het ‘stedelijk hitte-eilandeffect’, het fenomeen dat steden meer warmte absorberen en vasthouden dan het platteland. Dit wordt bereikt door vocht terug te brengen in het milieu door middel van evapotranspiratie. Daarnaast reflecteert het oppervlak van de vegetatie meer zonlicht dan standaard dakbedekkingen, wat het verkoelende effect nog eens versterkt.

Een ander belangrijk kenmerk van groendaksystemen is een verbeterd regenwaterbeheer in het stedelijk landschap. Bij overmatige regenval absorberen de planten en de ophangingen op groendaken een bepaalde hoeveelheid regenwater en geven dit vervolgens weer langzaam af aan het waterdrainagesysteem en aan de atmosfeer door middel van verdamping. Dit verlicht de belasting van rioleringssystemen, waardoor de kans op overstromingen en erosie wordt verminderd. De begroeiing op groendaken zuivert ook afvloeiend regenwater, werkt als een filter en draagt bij tot een lagere concentratie van nitraten, fosfor en gifstoffen.

Groendaken zijn ook gunstig voor het dakafdichtingssysteem als geheel, doordat de levensduur daarvan aanzienlijk wordt verlengd. De vegetatielaag werkt als een natuurlijke barrière die extra bescherming biedt tegen weersomstandigheden zoals onder andere hagel, wind, extreme temperatuurschommelingen en uv-straling.

Nog een belangrijk aspect is dat het specificeren van een groendaksysteem een keuze is die de totale score van het gebouw in duurzaamheidsbeoordelingssystemen zoals BREEAM (Building Research Establishment Environmental Assessment Method) en LEED (Leadership in Energy and Environmental Design) verbetert. Deze certificeringen bevestigen de hoge milieuwaarde van een hoogpresterend gebouw, waardoor op zijn beurt de marktwaarde stijgt.

Een groendak kan zowel op nieuwe gebouwen als in het kader van een renovatieproject worden aangebracht. Voordat u kiest voor een groendak, moet u wel een aantal essentiële aspecten in overweging nemen, zoals de helling van het dak, het materiaal van het dakbeschot en het structurele draagvermogen van het dak. Daarnaast moet u rekening houden met de blootstelling aan daglicht en wind en met de vereisten voor toegankelijkheid en onderhoud van het dak. De gekozen vegetatie is nog een belangrijke factor, want planten met agressieve wortels kunnen schade veroorzaken aan de gehele dakconstructie.

Het waterdichtingsmembraan is een essentieel aspect van het groendakontwerp. Uiteraard is de hoofdfunctie om het dak waterdicht te houden en om een duurzame ondergrond te bieden waarop het groendaksysteem kan gedijen. Weerstand tegen worteldoorgroei en stevigheid om tijdens installatie en onderhoud voetverkeer te doorstaan zijn ook van essentieel belang. Gewicht is nog een cruciale factor die grote gevolgen kan hebben voor de prestaties van een groendak. Lichte, eenlaagse dakafdichtingsmembranen genieten daarom de voorkeur boven meerlaagse systemen, die aanzienlijk veel gewicht kunnen toevoegen aan de dakconstructie.

De RubberGard EPDM en UltraPly TPO eenlaagse dakbedekkingsmembranen van Elevate zijn robuust en lichtgewicht, gemakkelijk te installeren en onderhouden, waardoor ze ideaal zijn voor duurzame gebouwontwerpen. Hun uitstekende weersbestendigheid en hun vermogen om zeer hoge en zeer lage temperaturen te weerstaan, vertaalt zich tot een dakbedekkingsoplossing met een uitstekende duurzaamheid. Elevate EPDM-dakafdichtingsmembranen zijn ook inert, wat betekent dat er geen giftige stoffen vrijkomen in het milieu. Het RubberGard EPDM- en het UltraPly TPO-dakafdichtingsmembraan van Elevate hebben zowel de wortelbestendigheidstest van EN 13948 als de wortelbestendigheidstest van de FLL (de Duitse Onderzoeksvereniging voor Landschapsontwikkeling en -aanleg) met goed gevolg doorstaan, zodat beide een uitstekende keuze zijn.

Groendaken maken deel uit van een duurzame benadering van architectuur die de komende tijd zeer belangrijk blijft. Ze bieden een methode om de natuur terug te brengen in onze snel groeiende stedelijke landschappen, helpen om de milieu-impact te beperken en verbeteren de levenskwaliteit van de inwoners. Conclusie? Laten we ze helpen groeien!